- 21. desember 1933 –

Verkalýðsfélagið Skjöldur á Flateyri stofnað

. . . . . . . . Skráð af Menningar-Bakki.

Bryggju-Svið Hrútavinafélagsins Örvars á Stokkseyrarbryggju við vetrarsólstöður.

Vetrarsólstöður (sólhvörf)

eru í dag 21. desember 2020

Vetrarsólstöður  (sólhvörf) eru í dag 21. desember. Þá er skemmstur sólargangur og sól fer að hækka á himninum.

Vetrarskammdegið er nú í hámarki en stysti dagur ársins er á tímabilinu 20.-23. desember.

Á þessari öld ber vetrarsólhvörf oftast upp á þann 21. 

Í dag er sólargangur stystur; sólris seint og sólarlag snemma. Um leið verður áberandi hve seint náttúrulegt hádegi er á ferðinni á Íslandi.

  Síðan fer sólin að hækka á lofti á ný. Það gerist afar hægt í byrjun. Á morgun nýtur sólar tveimur sekúndum lengur en í dag en sólarstundum fjölgar hraðar þegar á líður.

Ljóð Einars Benediktssonar, 

Vetrarsólhvörf:

Stynur jörð við stormsins óð

og stráin kveða dauð,

hlíðin er hljóð,

heiðin er auð.

- Blómgröf, blundandi kraftur,

við bíðum, það vorar þó aftur.

Kemur skær í skýjunum sólin,

skín í draumum um jólin.

Leiðir fuglinn í för

og fleyið úr vör. 

Arni sofa hugir hjá, -

þeir hvíldu dag og ár.

Stofan er lág,

ljórinn er smár.

- Fortíð, fram líða stundir,

senn fríkkar, því þróttur býr undir.

Hækka ris og birtir í búðum,

brosir dagur í rúðum.

Lítur dafnandi dug

og djarfari hug.

Vakna lindir, viknar ís

og verður meira ljós.

Einhuga rís

rekkur og drós.

- Æska, ellinnar samtíð,

við eigum öll samleið - og framtíð.

Aftni svipur sólar er yfir,

sumrið í hjörtunum lifir.

Blikar blóms yfir gröf,

slær brú yfir höf.



Skráð af Menningar-Bakki.

Maður sem mótaði Ísland

  Guðjón Samúelsson húsameistari *****

Eft­ir Pét­ur H. Ármanns­son. Hið ís­lenska bók­mennta­fé­lag, 2020.

Inn­bund­in í stóru broti, 446 bls. með mikl­um fjölda teikn­inga og ljós­mynda,

skrám og út­drætti á ensku.

Eng­inn einn ein­stak­ling­ur hef­ur haft jafn mik­il og af­ger­andi áhrif á ásýnd Íslands og Guðjón Samú­els­son húsa­meist­ari (1887-1950). Um það þarf ekki að deila. Hann teiknaði hundruð bygg­inga sem risu út um landið og þar á meðal eru flest­ar þekkt­ustu op­in­beru bygg­ing­arn­ar: Hall­gríms­kirkja, aðal­bygg­ing Há­skóla Íslands, Þjóðleik­húsið, Ak­ur­eyr­ar­kirkja, Krists­kirkja í Landa­koti, Sund­höll Reykja­vík­ur, Arn­ar­hvoll, Hót­el Borg... svo er það fjöldi annarra kirkna, skóla­bygg­inga, sjúkra­hús, dóms­hús, sund­hall­ir. Það er stórfurðulegt að einn maður hafi getað, og fengið, að hanna þetta allt. En Guðjón gerði það, auk jafn­vel bæj­ar­skipu­lags­ins á stund­um, og mótaði því það um­hverfi sem við búum í í dag, með áhrifa­meiri hætti en nokk­ur ann­ar.

Og því er í raun furðulegt að ekki sé fyr­ir löngu kom­in út ævi­saga þessa merka manns, og saga verka hans í aðengi­legu formi – 70 ár eru liðin síðan hann lést. En loks­ins, bók­in er kom­in, og þar með er kom­in áhrifa­mik­il yf­ir­sýn yfir ævi­verk Guðjóns. Er þetta mikla og glæsi­lega verk eft­ir Pét­ur H. Ármanns­son, sem hef­ur verið óþreyt­andi við að fræða fólk um sögu arki­tekt­úrs hér á landi. Fyr­ir þrem­ur ára­tug­um byrjaði hann að viða að sér efn­inu og sá tími skil­ar sér í því inn­sæi í heim verka Guðjóns sem birt­ist í þess­ari góðu bók. En eins og kem­ur fram í inn­gangi Pét­urs hóf hann þó form­lega vinn­una við verkið fyr­ir fimm árum, er stjórn­end­ur Hins ís­lenska bók­mennta­fé­lags báðu hann að skrifa yf­ir­lits­rit um ævi og verk Guðjóns í mik­il­væga ritröð þess um ís­lenska arki­tekta og hönnuði.

Eins og Pét­ur rit­ar í for­mála á Guðjón „sér sér­stak­an sess í ís­lenskri þjóðar­sögu. Hann er sá arki­tekt sem flest­ir kann­ast við og nafn hans kem­ur sjálf­krafa í hug þegar minnst er á ís­lenska bygg­ing­ar­list“. Í sögu alþjóðlegr­ar bygg­ing­ar­list­ar er ein­stakt að ung­ur arki­tekt leggi á fyrstu starfs­ár­um sín­um „grunn að skipu­lags- og húsa­gerðarlist heill­ar þjóðar“, en Eyrbekkingurinn Guðjón var fyrst­ur Íslend­inga til að ljúka há­skóla­prófi í húsa­gerðarlist árið 1919. Strax árið eft­ir var hann skipaður í embætti húsa­meist­ara rík­is­ins og gegndi því í 30 ár, til dauðadags. Og var nán­ast ein­ráður hvað varðar mót­un op­in­berra bygg­inga.

Merki­lega lítið hef­ur verið vitað um ævi Guðjóns sjálfs og eft­ir lest­ur­inn er maður­inn sjálf­ur enn heill­andi ráðgáta. Það eru furðulega litl­ar per­sónu­leg­ar upp­lýs­ing­ar til, eng­in sendi­bréf, eng­ar dag­bæk­ur eða önn­ur per­sónu­leg skrif. Hann var aug­ljós­lega kvænt­ur list­sköp­un sinni – var reynd­ar í skamm­vinnu hjóna­bandi 1931-33 – en fyr­ir utan tím­ann er­lend­is við nám bjó hann alla tíð á æsku­heim­il­inu við Skóla­vörðustíg. Sem húsa­meist­ari ferðaðist hann oft til annarra landa en hér heima virðist hann hafa setið stíft við og teiknað; til 1930 var skrif­stof­an á heim­il­inu, eft­ir það í Arn­ar­hvoli. Sagt er að hann hafi teiknað fram á næt­ur og sótt sér hvíld í að setj­ast við org­elið og leika um stund.

Í bók­inni rek­ur Pét­ur afar vel með stuðningi fjöl­margra teikn­inga og ljós­mynda hvernig fer­ill Guðjóns þróaðist og set­ur í sam­hengi við hrær­ing­ar í þjóðlíf­inu. Set­ur hann verk­in líka með at­hygl­is­verðum hætti í sam­hengi við alþjóðlega strauma og ekki síður út­skýr­ir hann vel sér­stöðu verka og hug­mynda.

Sorg­leg er lýs­ing­in á því hvernig Guðjón berst hel­sjúk­ur af krabba­meini við að stýra lokafram­kvæmd­um við nýtt Þjóðleik­hús en náði ekki að vera við vígslu þess – hann lést fimm dög­um síðar. Á sjúkra­hús­inu „heyrði hann í út­varp­inu óm af söng og ræðuhöld­um úr leik­hús­inu. Hon­um var ljóst, að hann hafði unnið sig­ur“, skrifaði Jón­as frá Hriflu. Og bisk­up­inn seg­ir Guðjón hafa sagt, þegar leik­hús­bygg­ing­unni var hrósað: „Það er ekki hægt að ala upp góða menn nema í fal­legu um­hverfi.“ (362)

Ein­ar Falur Ing­ólfs­son


Morgunblaðið 19. desember 2020

Skráð af Menningar-Bakki.

Sigurður Bjarnason (1915 - 2012).

Merkir Íslendingar - Sigurður Bjarnason frá Vigur

Sigurður fæddist í Vigur í Ísafjarðardjúpi 18. desember 1915 og ólst þar upp. Foreldrar hans voru Bjarni Sigurðsson, hreppstjóri í Vigur, og k.h., Björg Björnsdóttir húsfreyja.
 

Bjarni var sonur Sigurðar, pr. og alþm. í Vigur, bróður Stefáns skólameistara og alþm., föður Valtýs, ritstjóra Morgunblaðsins. Móðir Bjarna var Þórunn, systir Brynjólfs, langafi Þorsteins Gunnarssonar, leikara og arkitekts.

Meðal systkina Bjargar voru Haraldur leikari; Sigurður, faðir Björns, læknis og forstöðumanns á Keldum; Björgvin, hrl. og framkvæmdastjóri VSÍ, og Jón, skólastjóri og heiðursborgari Sauðárkróks, afi Óskars Magnússonar, fyrrv. útgefanda Morgunblaðsins. Björg var dóttir Björns, dbrm. og ættföður Veðramótaættar Jónssonar, b. í Háagerði Jónssonar, á Finnastöðum Jónssonar, bróður Jónasar á Gili, föður Meingrundar Eyjólfs, langafa Jóns, föður Eyjólfs Konráðs, alþm. og ritstjóra Morgunblaðsins.
 

Sigurður kvæntist Ólöfu Pálsdóttur myndhöggvara, fædd 14. apríl 1920,  dáin 21. febrúar 2018. Þau eignuðust þau tvö börn, Hildi Helgu, sagnfræðing og blaðamann, og Ólaf Pál bókmenntafræðing.
 

Sigurður lauk stúdentsprófi frá MA 1936, lögfræðiprófi frá HÍ 1941 og framhaldsnámi í lögfræði í Cambridge á Englandi. Hann var stjórnmálaritstjóri Morgunblaðsins frá 1947 og ritstjóri blaðsins 1956-69, var alþm. Norður-Ísafjarðarsýslu fyrir Sjálfstæðisflokkinn 1942-59 og alþm. Vestfjarðakjördæmis 1963-70.
 

Sigurður var sendiherra Íslands í Danmörku, fyrsti sendiherra Íslands í Kína, sendiherra í Bretlandi og víðar. Hann vann ötullega að heimkomu handritanna til Íslands, var forseti bæjarstjórnar Ísafjarðar, formaður Blaðamannafélags Íslands og Norræna blaðamannasambandsins, var formaður Útvarpsráðs, formaður Íslandsdeildar Norðurlandaráðs og einn af forsetum ráðsins, sat í Þingvallanefnd og var formaður Norræna félagsins.

Sigurður lést 5. janúar 2012.

 

Skráð af Menningar-Bakki

Ingibjörg Einarsdóttir (1804 - 1879)

Merkir Íslendingar – Ingibjörg Einarsdóttir

Ingibjörg Einarsdóttir, eiginkona Jóns Sigurðssonar forseta, lést í Kaupmannahöfn, 75 ára gömul þann 16. desember 1879.

Ingibjörg Einarsdóttir var fædd 9. október 1804 og var frumburður foreldra sinna og átti eftir að eignast þrjá bræður. Foreldrar Ingibjargar voru Einar Jónsson, föðurbróðir Jóns Sigurðssonar, og kona hans Ingveldur Jafetsdóttir.

Þegar Ingibjörg var um ársgömul fluttist fjölskylda hennar að Mýrarhúsum á Seltjarnarnesi og síðar keypti faðir hennar Þerney þar sem þau bjuggu uns þau fluttu alfarið til Reykjavíkur en þar var faðir hennar verslunarstjóri og síðar kaupmaður. Eftir að móðir hennar lést árið 1837 sá Ingibjörg um heimilið fyrir föður sinn allt þar til hann dó 1839.

Haustið 1845 voru  Ingibjörg  Einarsdóttir og Jón Sigurðsson gefin saman í hjónaband í Dómkirkjunni í Reykjavík og höfðu þau setið í festum í 12 ár; hún í Reykjavík og Jón í Kaupammahöfn. Á brúðkaupsárinu var hann 34 ára en hún 41 árs. Sama ár stofnuðu þau heimili í Kaupmannahöfn þar sem Jón hafði búið frá 1833. Hjónin bjuggu á þremur stöðum í Kaupmannahöfn áður en þau fluttu í íbúðina við Øster Voldgade (Jónshús) árið 1852, en þar bjuggu þau til æviloka.

Íslendingar búsettir í Kaupmannahöfn söfnuðust reglulega saman á heimili Ingibjargar og Jóns til að ræða málin og njóta gestrisni þeirra.

Foreldrar Jóns voru Sigurður Jónsson fæddur 2. janúar 1777, látinn 31. október 1855, sóknarprestur á Hrafnseyri við Arnarfjörð og kona hans Þórdís Jónsdóttir prestdóttir frá Holti í Önundarfirði fædd 1772, látin 28. ágúst 1862, húsmóðir.

Ingibjörg Einarsdóttir var jarðsett í Reykjavík þann 4. maí 1880 ásamt Jóni Sigurðssyni forseta, manni sinum, sem lést 7. desember 1879 í Kaupmannahöfn.

Jón og Ingibjörg voru hin lukkulegustu hjón og jafnræði með þeim í flestu eða þau bættu hvort annað upp. Ingibjörg hefur verið ákveðin og skapheit kona, bóngóð og gestrisin, með  hlýtt hjarta sem sló fyrir Jón og föðurlandið alla tíð. Eftir að Jón dó þann 7. desember 1879 reis Ingibjörg ekki úr rekkju og lést 9 dögum síðar. Hennar síðasta verk var að gera erfðaskrá þar sem hún gaf íslensku þjóðinni muni og eignir þeirra hjóna og óskaði jafnframt eftir því að hvíla við hlið Jóns í íslenskri mold, dygg og trú allt til dauðans.

Í bók Vestfirska forlagsins Frá Bjargtöngum að Djúpi 5. hefti, sem kom út árið 2012, er ítarleg frásögn eftir Einar Sigurbjörnsson af útför Jóns Sigurðsson og Ingibjargar Einarsdóttir frá Dómkirkjunni í Reykjavík þann 4. maí 1890.

Hjónin Jón Sigurðsson (1811 - 1879) og Ingibjörg Einarsdóttir (1804 - 1879).   Skráð af Menningar-Bakki.

Ingibjörg H. Bjarnason (1867 - 1941).

Merkir Íslendingar – Ingibjörg H. Bjarnason

Ingibjörg H. Bjarnason, alþingiskona og forstöðumaður Kvennaskólans í Reykjavík, fæddist á Þingeyri við Dýrafjörð 14. desember 1867. Hún var dóttir Hákonar Bjarnasonar, útgerðarmanns og kaupmanns á Bíldudal og Þingeyri, og k.h., Jóhönnu Kristínar Þorleifsdóttur húsmóður. Hákon var sonur Bjarna Gíslasonar, pr. á Söndum í Dýrafirði, og k.h., Helgu Árnadóttur húsfreyju. Jóhanna Kristín var dóttir Þorleifs Jónssonar, prófasts í Hvammi í Hvammssveit, og k.h., Þorbjargar Hálfdánardóttur húsfreyju.

Foreldrar Ingibjargar eignuðust 12 börn en einungis fimm þeirra komust upp. Meðal bræðra Ingibjargar voru Lárus H. Bjarnason, sýslumaður, bæjarfógeti og hæstaréttardómari, og Ágúst H. Bjarnason, doktor í heimspeki, rektor Háskóla Íslands og fyrsti forseti Vísindafélags Íslendinga, faðir Jóns Ólafs Ágústssonar Bjarnasonar verkfræðings, föður Halldórs Jónssonar, verkfræðings og fyrrv. forstjóra Steypustöðvarinnar. Annar sonur Ágústs var Hákon Bjarnason skógræktarstjóri.

Ingibjörg þótti vel menntuð á þeirra tíma mælikvarða. Hún var í námi hjá Þóru, konu dr. Þorvaldar Thoroddsens náttúrufræðings og dóttur Péturs Péturssonar biskups.

Ingibjörg stundaði hún nám í Kaupmannahöfn 1884-1885 og aftur 1886-1893 auk þess sem hún dvaldi erlendis 1901-1903 og kynnti sér þá m.a. skólahald í Þýskalandi og Sviss.

Ingibjörg var fyrsta konan sem kjörin var á Alþingi. Hún sat á þingi 1922-1930, fyrst fyrir Kvennalistann eldri, þá fyrir Íhaldsflokkinn og loks Sjálfstæðisflokkinn frá stofnun hans 1929.

Ingibjörg lagði mikla áherslu á byggingu Landspítalans og hennar fyrsta verk þegar hún settist á Alþingi var að leggja fram tillögu til þingsályktunar um að bygging spítalans yrði sett í algjöran forgang. Á næsta þingi flutti hún aðra tillögu til þingsályktunar með nánari tillögum um tilhögun byggingar Landspítala. Árið 1925 var gerður samningur um byggingu spítalans og lagði Landspítalasjóðurinn þá fram helming áætlaðs byggingarkostnaðar. Hún var formaður Landspítalasjóðsins frá upphafi til dauðadags. Þetta var mikið velferðarmál sem komst í höfn skömmu eftir að Ingibjörg kvaddi þingið en spítalinn tók til starfa í lok árs 1930.

Ingibjörg kenndi við Kvennaskólann i Reykjavík frá 1903 en þá var hann enn til húsa hjá Þóru Melsted í Thorvaldssenstræti, í húsi sem síðar var nefnt Sjálfstæðishús eða Sigtún og loks Nasa. Er skólinn flutti í nýtt húsnæði við Fríkirkjuveg 1906 tók Ingibjörg við stjórn skólans og stýrði honum til æviloka.

 Ingibjörg lést þann 30. október 1941.
 

Hátíðleg athöfn þann 19. júní 2015 fyrir framan Alþingi Íslands, þar sem afhjúpuð var stytta af Ingibjörgu H. Bjarnason.

Skráð af Menningar-Bakki.

 - Úr myndaafninu - 

Sólbakkastund með Hljómsveitinni ÆFINGU frá Flateyri. Hún kom fram fyrsta sinni þann 27. desember 1968 í Félagsheimilinu á Flateyri á fundi í Verkalýðsfélaginu Skildi.

ÆFING starfar enn; auðgandi mannlíf og menningu.


 

. .   Hljómsveitin ÆFING frá Flateyri.  F.v.: Ásbjörn Björgvinsson, Jón Ingiberg Guðmundsson, Árni Benediktsson og Siggi Björns. Einnig er Halldór Gunnar Pálsson í Hljómsveitunni ÆFINGU.

Skráð af Menningar-Bakki.

 Flóamannabók I og II



Skráð af Menningar-Bakki.

  - Úr myndasafninu -
 

Landhelgisgæslan á Bryggjuhátíð á Stokkseyri.

. . . . Skráð af Menningar-Bakki.

Jón Guðmundsson (1807- 1875).

Merkir Íslendingar - Jón Guðmundsson

Jón Guðmundsson fæddist í Melshúsum í Reykjavík 10. desember 1807, sonur Guðmundar Bernharðssonar og Ingunnar Guðmundsdóttur.

Eiginkona Jóns var Hólmfríður, systir Þuríðar, langömmu Vigdísar Finnbogadóttur, og Önnu, móður Matthíasar Johannessen skálds.
 

Jón lærði fyrst hjá séra Þorvaldi Böðvarssyni, prófasti og skáldi í Holti í Önundarfirði og Holti undir Eyjafjöllum er síðar varð tengdafaðir hans. Hann fór í Bessastaðaskóla 1824 en missti tvö ár úr skóla vegna veikinda og var haltur síðan. Hann lauk stúdentsprófi 1832.
 

Jón var skrifari hjá landfógeta og settur til að gegna embætti hans um hríð 1836, var umboðsmaður Kirkjubæjarklaustursjarða 1837-47 og bjó þar, var settur sýslumaður í Skaftafellssýslu 1849 en fór utan til laganáms 1850 og lauk því ári síðar.
 

Jón hafði verið fulltrúi Íslands á stjórnlagaþingi Dana 1848-49. Hann var fulltrúi á Þjóðfundinum í Reykjavík 1851 og var þar í forystu, ásamt Jóni Sigurðssyni, þar sem barist var fyrir landsréttindum Íslendinga. Hann fór utan það ár, ásamt nafna sínum, í erindum Þjóðfundarins, en í banni stiftamtmanns. Við það missti hann sýslumannsembættið og von um frekari embættisveitingar.
 

Jón var ásamt nafna sínum, Jóni Sigurðssyni, einn helsti leiðtogi sjálfstæðisbaráttunnar um og eftir þjóðfundinn 1851.
 

Hann eignaðist blaðið Þjóðólf í Reykjavík 1852 og ritstýrði því til 1874 en blaðið kallaði hann „blað lýðsins og þjóðernisflokksins – oppositionsblað“. Hann var alþm. Skaftfellinga 1845-58, Vestur-Skaftfellinga 1858-69 og kosinn alþm. Vestmannaeyja 1874 og bæjarfulltrúi í Reykjavík 1856-68. Þá var hann málflutningsmaður við landsyfirréttinn frá 1858 til æviloka.
 

Einar Laxness ritaði ævisögu Jóns Guðmundssonar, útg. af Sögufélagi og Ísafold 1960, og annaðist útgáfu bréfa Jóns ritstjóra til Jóns forseta 1845-1855.
 

Jón lést 31. maí 1875.


Skráð af Menningar-Bakki.