2. febrúar - Kyndilmessa

HREINSUNARHÁTÍÐ Maríu meyjar er í dag 40 dögum eftir fæðingu Krists og þá er mikil ljósadýrð við katólska guðsþjónustu og dagurinn því kenndur við kerti eða kyndla og íslenska nafnið  -Kyndilmessa-  þaðan upprunnið segir í Sögu Daganna.

Þar segir ennfremur að veðrabrigði þyki oft verða um þetta leyti á meginlandi Evrópu.

Haft er eftir bónda austur á Skeiðum eftir miðja 20. öld þegar hann sá sólina setjast á kyndilmessu: "Hún ætlar að setjast í heiði, bölvuð."

Á sólskin þennan dag að vita á snjóa síðar og hefur sú speki verið umort á íslensku eftir erlendum vísubrotum eða spakmælum og fer hér á eftir:

Ef í heiði sólin sést,

á sjálfa kyndilmessu

snjóa vænta máttu mest

maður upp frá þessu.


Skráð af Menningar-Bakki.

F.v.: Ásmundur Stefánsson, Haukur Halldórsson og Einar Oddur Kristjánsson.

30 ár liðin frá Þjóðarsáttinni

30 ár eru um þessar mundir liðin frá gerð Þjóðarsáttarinnar svokölluðu, en þá sameinuðust vinnuveitendur, verkalýðsfélög og stjórnvöld um að ná tökum á verðbólgu og tryggja efnahagslegan stöðugleika.

Þegar þarna var komið sögu hafði verðbólgan mælst tvöfalt og allt að þrefalt meiri en hún hefur verið nú síðustu ár. Þjóðarsáttin byggði á gagnkvæmu trausti og voru kjarasamningar í kjölfarið gerði til langs tíma, eða allt upp í fjögur ár.

Langborð þurfti þann 2. febrúar árið 1990 þegar þjóðarsáttarsamningarnir var undirritaðir, svo margir voru þar til að skrifa undir fyrir hönd sinna skjólstæðinga. Þarna voru Ásmundur Stefánsson forseti ASÍ, Haukur Halldórsson, formaður stéttarsambands bænda, Einar Oddur Kristjánsson, formaður Vinnuveitendasambands Íslands, Guðmundur J. Guðmundsson, formaður Dagsbrúnar, Ögmundur Jónasson, formaður BSRB og fleiri. 

„Markmiðið sem við setjum okkur sameiginlega eru skynsamleg og okkur afskaplega mikilvæg. Og það sem meira er við ætlum í sameiningu að standa við þau,“ sagði Þórarinn V. Þórarinsson, framkvæmdastjóri Vinnuveitendasambands Íslands. „Meginárangurinn verður að komast niður á það að lifa hér við verðbólgu sem er svipuð því sem gerist í nágrannalöndunum. Að verðlagið hætti að hækka dag frá degi, gengið að falla frá mánuði til mánaðar, vextirnir upp og ofan og þannig að það verði hægt að skipuleggja og vinna markvisst í uppbyggingu í atvinnurekstrinum.“

„Við erum að taka áhættu með því að gera samninga af því tagi sem við gerum. En það er kannski líka til nokkuð mikils að vinna ef okkur tekst að ná þeim árangri að það stórlækki verðbólga, jafnframt því sem kaupmátturinn er traustur, þá er árangurinn mikils virði. Og við höfum undirritað það með þessum samningi að við ætlum okkar að vinna að því að sú lína sem er lögð með þessum samningi sé sú lína sem ráði. Að okkar félög fylgi hennar og aðrir geri það líka,“ sagði Ásmundur Stefánsson, forseti ASÍ, eftir undirritun samninganna. 

„Við afstýrum lífskjarahruni sem blasir við í dag,“svaraði Guðmundur J. Guðmundsson, formaður Dagsbrúnar, aðspurður um ávinninginn af samningunum. „Ef einhver hópur fer að vaða upp í hækkunum fyrir ofan almennt verkafólk, þá er þetta búið. Menn þurfa að átta sig á því að það verður að byggjast á gagnkvæmu jafnræði á milli hópa. Það þýðir ekki að keyra áfram einhverjir sérhópar upp yfir aðra. Þá er þetta hrunið og það hrynur yfir þá hina sömu.“

 

Skráð af Menningar-Bakki.

Hannes Hafstein (1861 - 1922).

             1. febrúrar 1904

– Hannes Hafstein - fyrsti ráðherra Íslands

Ráðherraembættinu, sem varð til með heimastjórninni, fylgdu meiri völd og ábyrgð en nokkurri stöðu á Íslandi öldum saman. Í sérmálum Íslands tók ráðherrann við því valdi sem danska stjórnin hafði áður. Hann var að vísu háðari vilja Alþingis en danski Íslandsráðherrann hafði verið. Hins vegar var staða hans til þess fallin að gefa honum forystuhlutverk á þingi. Svo var það nýtt ábyrgðarhlutverk, og ekki vandaminnsti þáttur ráðherrastarfsins, að halda á málstað Íslands gagnvart Danmörku.
 

Heimastjórnarflokkurinn hafði unnið þingmeirihluta í kosningum 1903 og gerði því tilkall til ráðherraembættisins, en lét konungi eftir að ákveða hvaða flokksmanni það yrði falið. Það var því í raun ráðherra Íslandsmála í dönsku stjórninni sem þurfti að ganga úr skugga um hvaða heimastjórnarmaður væri best til þess fallinn að Hannes Hafstein Þingsetninghalda trúnaði starfhæfs meirihluta á þingi og fara með hin vandasömu samskipti við konung og ríkisstjórn Dana. Fyrir valinu varð Hannes Hafstein, sýslumaður og bæjarfógeti á Ísafirði. Hann var af yngri kynslóð stjórnmálamanna, hafði aðeins setið á tveimur þingum, en naut þó mikils trausts í flokki sínum. Honum hafði verið falið, þegar stjórnarskipti urðu í Danmörku 1901, að fara og túlka sjónarmið meirihluta Alþingis fyrir hinum nýju valdhöfum. Sendiförin gaf honum tækifæri til að sanna, bæði fyrir Dönum og Íslendingum, hæfileika sína til að gegna hinum diplómatíska þætti ráðherrastarfsins.

Hannes Hafstein var fæddur 4. desember 1861, sonur amtmannshjónanna á Möðruvöllum, en var barn að aldri þegar faðir hans missti embættið og ólst því ekki upp sem höfðingjasonur, en ættingjar studdu hann til mennta. Hannes vakti athygli í menntaskóla fyrir námsgáfur og forystuhæfileika, og var þá þegar byrjaður að yrkja.

Á námsárum sínum við Kaupmannahafnarháskóla varð hann þjóðfrægur sem ungskáld: skáld lífsgleði, ásta og karlmannlegrar bjartsýni. Hannes kom heim sem lögfræðingur, stofnaði heimili og gerðist embættismaður, fyrst í Reykjavík en síðan bæjarfógeti og sýslumaður á Ísafirði.
 

Sem sýslumaður Ísfirðinga varð hann frægur af mannskæðri svaðilför á hendur erlendum landhelgisbrjót á Dýrafirði. Hannes Hafstein var fyrst kjörinn á þing 1901fyrir Ísafjarðarsýslu og var síðan stjórnmálamaður í fremstu röð meðan honum entist líf og heilsa.

 

Hannes var fyrsti ráðherra Íslands 1904-1909 og öðru sinni 1912-1914.
 

Eins og allir stjórnmálamenn var hann umdeildur, en eignaðist marga einlæga aðdáendur. Hans er einnig minnst fyrir skáldskap sinn og fyrir fágæta glæsimennsku í sjón og framkomu.

 

Hannes Hafstein lést 13. desember 1922.

 

Hannes Hafstein við Stjórnarráðið í Reykjavík. Ljósm.: BIB

Skráð af Menningar-Bakki.

Sigfús Einarsson (1877 - 1939). Draumalandið - http://www.youtube.com/watch?v=UHqzjNK5524

Merkir Íslendingar - Sigfús Einarsson

Sigfús Einarsson tónskáld fæddist á Eyrarbakka 30. janúar 1877. Foreldrar hans voru Einar Jónsson, kaupmaður á Eyrarbakka, og Guðrún Jónsdóttir frá Hafnarfirði.

Einar var af Bergsætt eins og frændur hans, þeir organistar, Bjarni, Jón og Ísólfur Pálssynir, synir Ísólfs, dr. Páll, tónskáld og dómorganisti, og Sigurður, organisti í Fríkirkjunni í Reykjavík, og sonur Bjarna, Friðrik, tónskáld og organisti í Hafnarfirði.

Eiginkona Sigfúsar var Valborg Inger Elisabeth Hellemann, dönsk söngkona og píanóleikari, en þau eignuðust tvö börn, Elsu Sigfúss söngkonu, og Einar Sigfússon, tónlistarkennara og fiðluleikara við sinfóníuhljómsveitina í Árósum.

Sigfús lauk stúdentsprófi frá Latínuskólanum 1898. Hann lærði söng í Kaupmannahöfn hjá Valdemar Lincke óperusöngvara og hljómfræði hjá August Enna, fékk styrk hjá Alþingi og hóf að kynna sér íslenzk þjóðlög og raddsetja þau.

Útsetningar á íslenskum þjóðlögum og hrífandi sönglög við ættjarðarljóð skáldanna voru þá veigamikill þáttur í þjóðfrelsisvakningu þessara ára en þá stemmingu má vel merkja í ýmsum lögum Sigfúsar, s.s. Þú álfu vorrar yngsta land og Rís þú unga Íslands merki. Síðan þekkja allir Íslendingar lagið Draumalandið eftir Sigfús.

Sigfús og Valborg giftu sig 1906 og settust þá að í Reykjavík. Þau lifðu fyrst á einkasöngkennslu, en Sigfús kenndi síðan söng við Kennraskólann frá stofnun, 1908, varð dómorganisti og söngkennari Menntaskólans 1913 og kenndi guðfræðistúdentum tón- og sálmasöng 1911-29. Auk þess stjórnaði Sigfús fjölda kóra um árabil og var skipaður söngmálastjóri fyrir Alþingishátíðina 1930. Hann stofnaði Hljómsveit Reykjavíkur, ásamt Jóni Laxdal, 1925 og stjórnaði henni fyrstu tvö árin. Þá endurskoðaði hann kirkjusöngsbók Jónasar Helgasonar og gaf út sína eigin, vann að útgáfu Sálmasöngsbókar og gaf út Íslenzkt sönglagasafn I og II svo fátt eitt sé nefnt.

Sigfús lést 10. maí 1939.
 

Skráð af Menningar-Bakki.

Séra Arnaldur Bárðarson í Eyrarbakkakirkju í dag.

Vestfirðingur í Eyrarbakkaprestakall

Umsóknarfrestur um Eyrarbakkaprestakall í Suðurprófastsdæmi rann út 18. desember 2019 og sótti einn um, sr. Arnaldur Bárðarson. Auglýst var eftir sóknarpresti til þjónustu við prestakallið frá og með 1. febrúar 2020.

Kjörnefnd kaus sr. Arnald til starfans og hefur biskup Íslands, sr. Agnes M. Sigurðardóttir, staðfest ráðningu hans.

Í samræmi við þær breytingar sem nú hafa orðið á starfsmannamálum þjóðkirkjunnar er sr. Arnaldur ráðinn ótímabundið í starfið með hefðbundnum uppsagnarfresti.

Í Eyrarbakkaprestakalli eru þrjár sóknir, Eyrarbakka-, Stokkseyrar- og Gaulverjabæjarsókn og kirkja er í hverri sókn. Íbúafjöldi í prestakallinu eru 1.443. Prestakallið er í tveimur sveitarfélögum og nær yfir þann hluta Árborgar sem næst er sjó og syðsta hluta Flóahrepps. Einn sóknarprestur starfar í prestakallinu, en umtalsvert samstarf er við presta Selfossprestakalls.

Arnaldur Bárðarson er fæddur 2. júní 1966 á Akureyri og ólst þar upp. Hann var við nám í Menntaskólanum á Akureyri 1982-1985 og lauk stúdentspróf frá Fjölbrautaskólanum við Ármúla 1989. Kandídatsprófi í guðræði lauk hann frá Háskóla Íslands 1995. Stundaði nám í uppeldis- og kennslufræðum við Háskólann á Akureyri 1996 og lauk meistarapróf í menntunarfræðum frá Háskólanum á Akureyri 2012. Sr. Arnaldur stundaði framhaldsnám í kennimannlegri guðfræði við norska háskóla á meistarastigi um árs skeið. Þá hefur hann leyfisbréf sem grunn- og framhaldsskólakennari.

Sr. Arnaldur var fræðslufulltrúi kirkjunnar á Norðurlandi frá hausti 1992 til febrúar 1996. Hann stundaði kennslu við Gagnfræðaskóla Akureyrar, Grunnskólann á Raufarhöfn, Stórutjarnaskóla, Hlíðarskóla á Akureyri, Framhaldsskólann á Laugum og Hadsel Videregående skole.

Sr. Arnaldur var sóknarprestur í Raufarhafnarprestakalli frá í febrúar 1996 og vígður 25. febrúar s.á. Sóknarprestur í Ljósavatnsprestakalli frá júní 1997 til vors 2003. Prestur við Glerárkirkju á Akureyri frá 2003 til ársloka 2009. Sóknarprestur í norsku kirkjunni frá ársbyrjun 2010 til aprílloka 2017. Var við hótelrekstur í Hafnarfirði frá 2017 til 2019. Hefur verið afleysingarprestur í Breiðabólstaðar-, Bústaðar-, Þorlákshafnar- og Eyrarbakkaprestaköllum.

Eiginkona sr. Arnalds er sr. Ingibjörg Jóhannsdóttir áður prestur í norsku kirkjunni og menntunarfræðingur. Þau eiga fimm syni.

Rætur Arnaldar í föðurætt eru á Ísafjörð og í móðurætt á Akureyri.

Messa var í Eyrarbakkakirkju í morgun 26. janúar 2020 og Björn Ingi Bjarnason færði til myndar.

 

. . . . . .

Skráð af Menningar-Bakki.

Varðskipið Óðinn við bryggju á Flateyri á sjómannadeginum árið 1996. Ljósm.: BIB

Óðinn 60 ára

 Í dag sunnudaginn 26. janúar 2020 er haldið upp á að 60 ár eru liðin frá komu Óðins til landsins, en hann kom 27. janúar 1960.

Hollvinasamtök Óðins bjóða til afmælisveislu um borð við Sjóminjasafnið við Grandagarð í Reykjavík frá kl. 15:00 til 17:00 í dag og verða kaffi og með því á boðstólum.

Ýmsu merku fólki hefur verið boðið og eru allir velkomnir sem vilja koma og fagna þessum áfanga með Hollvinum.

Svo stendur til að gangsetja vélar hans á morgun, mánudag 27. jnúar 2020, afmælisdaginn og verður Óðinn dreginn út á Ytrihöfn og vélarnar gangsettar. Þetta fer að vísu eftir veðri og aðstæðum.
 

Hollvinasamtök Óðins.

Önfirðingurinn og Eyrbekkingurinn, Vilbergur Magni Óskarsson, skipherra á Óðni á brúarvæng er skipið leggur að bryggju á Flateyri.

Skráð af Menningar-Bakki

Eyrarbakkakirkja. Ljósm.: Ingvar Magnússon.

Eyrarbakkaprestakall 26. janúar 2020

Í dag, sunnudaginn 26. janúar 2020 eru tvær messur í Eyrarbakkaprestakalli.

Í Eyrarbakkakirkju kl. 11:00 og í Gaulverjabæjarkirkju kl. 14:00.

Kórar kirknanna á sínum stað og Haukur Arnarr Gíslason organisti og sr. Arnaldur A. Bárðarson prestur.

Guðspjallið er um svein Hundraðshöfðingjans sem Jesús læknaði.

Verið velkomin.




Skráð af Menningar-Bakki

        Bakkablót 2020

 Samkomuhúsið Staður

     1. febrúar 2020




 

Þorri hefst 24. janúar 2020 - Bóndadagur

Mánuðurinn þorri hefst í 13. viku vetrar, nú 19. til 25. janúar, en 9. til 15. janúar í gamla stíl fyrir 1700. Mánaðarnafnið er kunnugt frá 12. öld en uppruni þess er óviss.

Þorri er persónugerður sem vetrarvættur í sögnum frá miðöldum. Þar er einnig getið um þorrablót, en þeim ekki lýst. Vetraröldungurinn Þorri er algengt yrkisefni á 17. – 19. öld og um fagnað eða sérstaka siðvenju við upphaf þorra eru heimildir frá öndverðri 18. öld. Líklegt er að slíkar venjur séu allmiklu eldri.

Upphaflega virðist húsfreyja hafa boðið þorra velkomin enda er ljóst að fyrsti dagur þorra hefur verið tileinkaður húsbóndanum. Er hvorttveggja til að honum hafi verið veitt sérstaklega í mat og að hann hafi þá átt að gera vel við sitt fólk. Bóndadagsheitið er þó ekki kunnugt fyrr en í þjóðsögum Jóns Árnasonar frá miðbiki 19. aldar. Þar er einnig minnst á hlaup bónda kringum bæ sinn, en óljóst er hversu almennur slíkur siður hefur verið og hver er uppruni hans. Vera kann að þar sé um að ræða leifar af eldra þorrafagnaði.

Á síðarihluta 19. aldar fóru mennta- og embættismenn að tíðka samkomur sem þeir kölluðu “Þorrablót” að fornum hætti, matar- og drykkjarveislur þar sem sungin voru ný og gömul kvæði og drukkin minni Þorra og heiðinna goða. Einkum var Þór tengdur þorranum. Þessar veislur lögðust af eftir aldamótin 1900 í kaupstöðum en þá hafði þorrablótssiðurinn borist í sveitirnar, fyrst á Austurlandi og í Eyjafirði, og hélt þar áfram.

Um miðja 20. öld hófu átthagasamtök á höfuðborgarsvæðinu síðan þorrablótin aftur til vegs og virðingar í þéttbýli, og buðu þá “íslenskan” mat sem nú var orðinn sjaldséður í kaupstöðum.

Veitingamaður í Naustinu í Reykjavík (Halldór Gröndal sem á ættir til Hvilftar í Önundarfirði) hafði síðan sérstakan þorramat á boðstólum frá þorranum 1958. 

Síðan hafa þorrablót ýmissa samtaka með íslenskan mat verið fastur liður í skemmtanalífi um allt land.

Um 1980 hófust blómagjafir eiginkvenna til eiginmanna undir áhrifum frá konudegi.

Heimild: Saga daganna eftir Árna Björnsson. 


 

.

Skráð af Menningar-Bakki.

Einar Benediktsson (1864 - 1949).

Merkir Íslendingar - Einar Benediktsson

80 ára ártíð Einars Benediktssonar 21. janúar 2020

Einar Benediktsson, skáld og athafnamaður, fæddist að Elliðavatni 31.október 1864, sonur Benedikts Sveinssonar, yfirdómara og alþm., og Katrínar Einarsdóttur.

Einar lauk stúdentsprófi í Reykjavík 1884 og lögfræðiprófi 1892. Hann var með föður sínum á Héðinshöfða 1892-94, stofnaði Dagskrá 1896, fyrsta íslenska dagblaðið, var málflutningsmaður í Reykjavík og síðan sýslumaður á Stóra-Hofi í Rangárvallasýslu frá 1904 en fór utan 1907 og var búsettur í Noregi, Edinborg, Kaupmannahöfn og í Lundúnum til 1921, stundaði kaupsýslu og beitti sér fyrir nýtingu íslenskra auðlinda. Hann var búsettur í Reykjavík frá 1921 en bjó tólf síðustu æviárin í Herdísarvík.

Ljóðabækur Einars eru:

Sögur og kvæði, 1897;

Aldamótaljóð, 1900;

Hafblik, 1906;

Hrannir, 1913;

Vogar, 1921;

Hvammar, 1930;

Ólafs ríma Grænlendings, 1930,

og Alþingishátíðarljóð, 1930.

Einar var fullþroskað skáld í sinni fyrstu ljóðabók sem er í senn í anda raunsæis og nýrómantíkur. Skáldskapur hans varð tilkomumeiri eftir því sem á leið. Hann varð skáld hinna löngu hástemmdu setninga um algilda visku og æðstu sannindi – heimspekilega þenkjandi og hallur undir algyðistrú.

Um Einar varð snemma til fjöldi sagna, um stórlyndi hans, höfðingsskap og tröllaukna drauma um stóriðju og verksmiðjuframkvæmdir. Ljóð hans eru þess eðlis að aðdáendur hans nánast dýrkuðu hann og töluðu þá gjarnan um Skáldið með stóru essi. Þórbergur Þórðarson var á tímabili ritari hans og undir miklum áhrifum frá honum og til eru sagnir af fundum hans með ungum skáldum, s.s. Tómasi Guðmundssyni, Halldóri Laxness og Steini Steinarr. Ýmsir hafa skrifað um Einar en ítarleg og stórskemmtileg ævisaga hans, eftir Guðjón Friðriksson sagnfræðing, kom út í þremur bindum á árunum 1997-2000.

Einar lést 21. janúar 1940 og var jarðsettur, fyrstur Íslendinga, í heiðursgrafreit á Þingvöllum.
Í gær var því 80 ára ártíð hans.



Eitt bros - getur dimmu í dagsljós breytt, 
sem dropi breytir veig heillar skálar. 
Þel getur snúist við atorð eitt. 
Aðgát skal höfð í nærveru sálar. 
Svo oft leyndist strengur í brjósti sem brast 
við biturt andsvar, gefið án saka. 
Hve iðrar margt líf eitt augnakast, 
sem aldrei verður tekið til baka.

 

. Herdísarvík. .

Skráð af Menningar-Bakki.