Einar Benediktsson (1865 - 1940).

Merkir Íslendingar - Einar Benediktsson

21. janúar 1940 - Þennan dag fyrir 78 árum lést skáldið Einar Benediktsson á heimili sínu í Herdísarvík, þá 75 ára að aldri.

Einar Benediktsson, skáld og athafnamaður, fæddist að Elliðavatni 31. október 1865,

Faðir Einars var Benedikt Sveinsson, alþingismaður og sýslumaður, og móðir hans hét Katrín Einarsdóttir og var húsmóðir. Einar gekk í Lærða skólann í Reykjavík þar sem hann útskrifaðist árið 1884. Því næst nam hann lögfræði og útskrifaðist úr Hafnarháskóla 1892.

Einar var athafnasamur maður alla tíð. Stofnaði fyrsta dagblað Íslands, Dagskrá, árið 1896, sem studdi Heimastjórnarflokkinn. Hann átti þátt í að koma á laggirnar fyrstu loftskeytastöð landsins árið 1906 og stofnaði ásamt öðrum Fossafélagið Títan 1914 til athugunar á því hvort arðbært væri að byggja virkjanir við Þjórsá. Ekkert varð úr þeim fyrirætlunum fyrr en um hálfri öld seinna þegar Búrfellsvirkjun var byggð.

Á árunum 1907-21 ferðaðist Einar mikið erlendis, meðal annars til Noregs, Skotlands og Danmerkur auk þess að eyða sjö árum í London. Hann sneri endanlega aftur heim til Íslands árið 1921 og bjó í Reykjavík næstu árin, þó svo að hann hafi oft verið langdvölum erlendis, meðal annars í Þýskalandi, á Spáni og í Norður-Afríku. Þá lét hann fara fram rannsóknir á námum í Miðdal, til þess að skoða möguleikana á málmvinnslu og sementsframleiðslu. Síðustu átta árum ævi sinnar eyddi Einar í Herdísarvík í Selvogi í Árnessýslu.

Um Einar varð snemma til fjöldi sagna, um stórlyndi hans, höfðingsskap og tröllaukna drauma um stóriðju og verksmiðjuframkvæmdir. Ljóð hans eru þess eðlis að aðdáendur hans nánast dýrkuðu hann og töluðu þá gjarnan um Skáldið með stóru essi. Þórbergur Þórðarson var á tímabili ritari hans og undir miklum áhrifum frá honum og til eru sagnir af fundum hans með ungum skáldum, s.s. Tómasi Guðmundssyni, Halldóri Laxness og Steini Steinarr. Ýmsir hafa skrifað um Einar en ítarleg og stórskemmtileg ævisaga hans, eftir Guðjón Friðriksson sagnfræðing, kom út í þremur bindum á árunum 1997-2000.

Einar lést 21. janúar 1940 í Herdísarvík og var jarðsettur, fyrstur Íslendinga, í heiðursgrafreit á Þingvöllum.
 

Fréttablaðið og Morgunblaðið

 

Í Herdísarvík.

Skráð af Menningar-Staður.

Breiðafjarðarferj­an Bald­ur.

Baldur á ný um Breiðafjörð

Stefnt er að því að Breiðafjarðarferj­an Bald­ur sigli sam­kvæmt áætl­un á mánu­dag, 22. janúar 2018, eft­ir tveggja mánaða frá­taf­ir vegna al­var­legra bil­ana í aðal­vél. Gunn­laug­ur Grett­is­son, fram­kvæmda­stjóri Sæ­ferða, seg­ist fagna því að þessi erfiði tími fyr­ir fyr­ir­tækið og viðskipta­vini þess virðist vera að baki. Hann seg­ir að kostnaður vegna viðgerða nemi tug­um millj­óna króna.

Í gær á að ræsa aðal­vél Bald­urs, í dag á að ljúka still­ing­um á vél­inni og fara í reynslu­sigl­ingu um Breiðafjörðinn. Skipið hef­ur legið í Stykk­is­hólmi síðan bil­un kom í ljós í aðal­vél að lok­inni ferð sunnu­dag­inn 19. nóv­em­ber. Meðal ann­ars gáfu leg­ur sig í vél­inni og við frek­ari at­hug­un kom í ljós að sveif­ar­ás­inn var ónýt­ur, en nýr sveif­ar­ás fékkst í Dan­mörku þangað sem flogið hafði verið með þann gamla til viðgerðar.
 

Að sögn Gunn­laugs hef­ur alls­herj­ar vél­ar­upp­tekt farið fram í Baldri, en tím­inn jafn­framt verið notaður til að mála, dúk­leggja og skipta um hrein­lætis­tæki á sal­ern­um skips­ins.

Sæ­rún fór í 20 ferðir

Í fjar­veru Bald­urs hef­ur farþega­bát­ur­inn Sæ­rún farið 20 ferðir til Flat­eyj­ar og í sjö þeirra alla leið upp á Brjáns­læk. Bil­un varð í Sæ­rúnu og var farþega­bát­ur­inn Íris SH leigður í eina ferð. Ef allt hefði verið með felldu hefði Bald­ur siglt sex daga í viku þessa tvo mánuði.

Á þess­um árs­tíma er minna en ella um flutn­inga á fólki og bíl­um með Baldri, en fiskút­flytj­end­ur reiða sig á sigl­ing­ar skips­ins þegar heiðar og háls­ar lokast. Gunn­laug­ur seg­ir að sem bet­ur fer hafi ekki oft verið ófært þenn­an tíma, en þó hafi komið dag­ar þar sem hafi verið kross­lokað með til­heyr­andi erfiðleik­um.

Morgunblaðið.


Skráð af Menningar-Staður

Jakob Jónsson (1904 - 1989).

Merkir Íslendingar - Dr. Jakob Jónsson

Sr. Hans Jakob Jóns­son, prest­ur í Hall­gríms­kirkju, fædd­ist á Hofi í Álftaf­irði 20. janúar 1904. For­eldr­ar hans voru Jón Finns­son, prest­ur á Hofi í Álftaf­irði og Djúpa­vogi, og Sig­ríður Hans­ína Hans­dótt­ir Beck hús­freyja. 
 

Bróðir Jak­obs var Ey­steinn Jóns­son, alþing­ismaður, ráðherra og formaður Fram­sókn­ar­flokks­ins.
 

Kona sr. Jak­obs var Þóra Ein­ars­dótt­ir hús­freyja. Börn þeirra: Guðrún Sig­ríður, hjúkr­un­ar­fræðing­ur og Írans­fræðing­ur; Svava, rit­höf­und­ur og alþing­ismaður.; Jök­ull, eitt helsta leik­rita­skáld þjóðar­inn­ar á síðustu öld: dr. Þór, fyrr­ver­andi veður­fræðing­ur á Veður­stofu Íslands, og Jón Ein­ar héraðsdóms­lögmaður.
 

Sr. Jakob varð stúd­ent frá MR 1924, lauk embætt­is­prófi í guðfræði við Há­skóla Íslands 1928, var við fram­halds­nám í sál­fræði við Winnipeg-há­skóla 1934-35, stundaði nám í kenni­mann­legri guðfræði og nýja­testa­ment­is­fræðum við Há­skól­ann í Lundi 1959-60 og lauk lísentí­ats­prófi í guðfræði við há­skól­ann í Lundi 1961 og varði doktors­rit­gerð við Há­skóla Íslands 1965.

Sr. Jakob var aðstoðarprest­ur hjá föður sín­um á Djúpa­vogi 1928, sókn­ar­prest­ur í Norðfjarðarprestakalli 1929-35, prest­ur í Kan­ada 1935-40 og í Hall­gríms­kirkjuprestakalli 1941-1974. Hann var skóla­stjóri við gagn­fræðaskól­ann í Nes­kaupstað 1931-34, stunda­kenn­ari við Gagn­fræðaskóla Reyk­vík­inga 1941-42 og MR 1944-50. Hann var formaður Presta­fé­lags Íslands í ára­tug og gegndi auk þess marg­vís­leg­um öðrum trúnaðar­störf­um.
 

Sr. Jakob var í röð lærðustu kenni­manna kirkj­unn­ar, virt­ur og vin­sæll sókn­ar­prest­ur. Hann var af­kasta­mik­ill rit­höf­und­ur en eft­ir hann ligg­ur fjöldi rita um guðfræði og um ýmis álita­mál al­menn­ings á því sviði. Hann sendi einnig frá sér nokk­ur leik­rit og var af­burða kenn­ari og kenni­maður, skýr í hugs­un, skemmti­leg­ur, hóg­vær og alþýðleg­ur í allri fram­setn­ingu.
 

Sr. Jakob lést 17. júní 1989.

Morgunblaðið.


Skráð af Menningar-Staður.

Bakkablótið verður 27. janúar 2018 að Stað.

Þorri hefst 19. janúar 2018 - Bóndadagur

Mánuðurinn þorri hefst í 13. viku vetrar, nú 19. til 25. janúar, en 9. til 15. janúar í gamla stíl fyrir 1700. Mánaðarnafnið er kunnugt frá 12. öld en uppruni þess er óviss.

Þorri er persónugerður sem vetrarvættur í sögnum frá miðöldum. Þar er einnig getið um þorrablót, en þeim ekki lýst. Vetraröldungurinn Þorri er algengt yrkisefni á 17. – 19. öld og um fagnað eða sérstaka siðvenju við upphaf þorra eru heimildir frá öndverðri 18. öld. Líklegt er að slíkar venjur séu allmiklu eldri.

Upphaflega virðist húsfreyja hafa boðið þorra velkomin enda er ljóst að fyrsti dagur þorra hefur verið tileinkaður húsbóndanum. Er hvorttveggja til að honum hafi verið veitt sérstaklega í mat og að hann hafi þá átt að gera vel við sitt fólk. Bóndadagsheitið er þó ekki kunnugt fyrr en í þjóðsögum Jóns Árnasonar frá miðbiki 19. aldar. Þar er einnig minnst á hlaup bónda kringum bæ sinn, en óljóst er hversu almennur slíkur siður hefur verið og hver er uppruni hans. Vera kann að þar sé um að ræða leifar af eldra þorrafagnaði.

Á síðarihluta 19. aldar fóru mennta- og embættismenn að tíðka samkomur sem þeir kölluðu “Þorrablót” að fornum hætti, matar- og drykkjarveislur þar sem sungin voru ný og gömul kvæði og drukkin minni Þorra og heiðinna goða. Einkum var Þór tengdur þorranum. Þessar veislur lögðust af eftir aldamótin 1900 í kaupstöðum en þá hafði þorrablótssiðurinn borist í sveitirnar, fyrst á Austurlandi og í Eyjafirði, og hélt þar áfram.

Um miðja 20. öld hófu átthagasamtök á höfuðborgarsvæðinu síðan þorrablótin aftur til vegs og virðingar í þéttbýli, og buðu þá “íslenskan” mat sem nú var orðinn sjaldséður í kaupstöðum.

Veitingamaður í Naustinu í Reykjavík (Halldór Gröndal sem á ættir til Hvilftar í Önundarfirði) hafði síðan sérstakan þorramat á boðstólum frá þorranum 1958. 

Síðan hafa þorrablót ýmissa samtaka með íslenskan mat verið fastur liður í skemmtanalífi um allt land.

Um 1980 hófust blómagjafir eiginkvenna til eiginmanna undir áhrifum frá konudegi.

Heimild: Saga daganna eftir Árna Björnsson. 


Skráð af Menningar-Staður

Guðbjartur Jónsson. Ljósm.: BIB

Úr bókinni 100 Vestfirskar gamansögur: - Baktal

Meðan Guðbjartur vagnstjóri Jónsson rak Vagninn á Flateyri, seldi hann mat kostgöngurum jafnt sem gestum og gangandi. 

Sumar eitt kom burtfluttur Flateyringur, Grétar Snær Hjartarson, inn á Vagninn laust eftir hádegið og var Guðbjartur þá að taka til eftir matinn. Grétar segir við Guðbjart að hann hafi heyrt að fólki líki mjög vel maturinn hjá honum. 

Guðbjartur svarar: Já, ég hef heyrt þetta líka, enda spyrjum við fólk alltaf hvernig því líkar maturinn. Það er miklu betra að fá þetta í bakið strax. Grétar segir þá: Já, heldur en framan í sig eínhvern tíma seinna. Já, það er nefnilega einmitt það, sko!
 

. . .

Skráð af Menningar-Staður

Norðurbryggja í Kaupmannahöfn hvar Sendiráð Íslands er.

Styrkur til sendiráða Íslands í Kaupmannahöfn

og Berlín í tilefni 100 ára afmæli fullveldis Íslands

Samþykkt var á ríkisstjórnarfundi í gærmorgun að veita 10 millj. kr. framlag af ráðstöfunarfé ríkisstjórnarinnar vegna framkvæmdar afmælisdagskrár á vegum sendiráðanna í Kaupmannahöfn og Berlín.
 

Megin áhersla verður lögð á að fagna tímamótunum með dagskrá í þessum tveimur mikilvægu samstarfslöndum Íslands; Danmörku og Þýskalandi. 

Í fyrra tilvikinu, í ljósi tvíhliða eðlis málsins, munu dönsk stjórnvöld minnast tímamótanna með viðburðum á fræða- og menningarsviðinu, með þátttöku forseta Íslands, auk þess sem Margrét Danadrottning hefur þegið boð forseta Íslands um þátttöku í hátíðarhöldum á Íslandi þann 1. desember 2018. 
 

Í síðara tilvikinu, Þýskalandi, er um að ræða leiðandi ríki í Evrópu, sem jafnframt er eitt allra mikilvægasta samstarfsríki og viðskiptaland Íslands í heiminum í dag. 

Sendiráðin í báðum löndum hafa lagt drög að vandaðri og umfangsmikilli dagskrá sem skipulögð hefur verið í nánu samráði við fræða- og menningarstofnanir og kynningarmiðstöðvar heimafyrir og í hlutaðeigandi gistiríkjum.



Skráð af Menningar-Staður

Súðavík við Álftafjörð í vetrarfeldi áður. Ljósm. © Mats Wibe Lund (1. mars 1989).

Tuttugu og þrjú ár frá snjóflóðinu mannskæða í Súðavík

Þegar árrisult fólk kveikti á útvarpi að morgni 16. janúar 1995 hljómaði þar sorgartónlist og mátti ljóst vera að eitthvað skelfilegt hefði gerst. Og síðan komu fréttir, fremur óljósar í fyrstu: Snjóflóð hefði fallið á Súðavík, lagt hluta þorpsins í rúst og margir væru látnir. Þegar björgunarstarfi við mjög erfiðar aðstæður lauk var niðurstaðan þessi: Fjórtán manns fórust, þar af átta börn, og tólf slösuðust. Flóðið lenti á tuttugu húsum, en allmargir björguðust ómeiddir. 

Björgunaraðgerðir stóðu yfir dögum saman og barst liðsauki víða að. Þáttur leitarhunda reyndist ómetanlegur. Tíu ára drengur fannst á lífi eftir að hafa verið fastur í rústum undir flóðinu í sólarhring. Síðasta líkið fannst ekki fyrr en 37 klukkutímum eftir að flóðið féll. Þetta var mikil blóðtaka fyrir þorpið litla við Álftafjörð í Djúpi, þar sem á þessum tíma bjuggu um 230 manns. 

Snjóflóðið féll úr Súðavíkurhlíð og niður í gegnum byggðina um stundarfjórðung yfir klukkan sex. Sextán einbýlishús urðu fyrir flóðinu, sum eyðilögðust gersamlega en önnur skemmdust meira eða minna. Auk þess lenti flóðið á leikskólanum, skrifstofum Súðavíkurhrepps og sambyggðum verkstæðum, húsi Pósts og síma og íbúðablokk, en ekki varð tjón á henni. Seinna þennan dag féll einnig snjóflóð úr Traðargili litlu innar og eyðilagði þrjú hús, sem búið var að rýma. 

Í kjölfar snjóflóðsins mannskæða í Súðavík var byggðin flutt um set í land Eyrardals nokkru innar. Núna er „gamla Súðavík“ sumarbyggð. 


36 manns fórust í fjórum snjóflóðum 

Árin 1994 og 1995 varð manntjón í fjórum snjóflóðum á Vestfjörðum og fórust þar alls 36 manns. Í snjóflóði sem féll á sumarhúsasvæðið í Tungudal í Skutulsfirði að morgni 5. apríl 1994 fórst maður og eiginkona hans slasaðist. Hjón sem voru í öðrum bústað sluppu lítt meidd. Um 40 sumarbústaðir eyðilögðust í flóðinu, sem og flest mannvirki á skíðasvæði Ísfirðinga á Seljalandsdal. 

Tveimur dögum eftir snjóflóðið í Súðavík eða að kvöldi 20. janúar 1995 féll snjóflóð við bæinn Grund í Reykhólasveit. Þar fórst einn maður en sonur hans fannst á lífi eftir tólf tíma leit. Íbúðarhúsið á Grund slapp við flóðið en útihús hurfu að mestu. 

Síðasta lotan í þessari hrinu mannskæðra snjóflóða á Vestfjörðum var þó hörðust, í mannslífum talið. Tuttugu manns á ýmsum aldri létu lífið í snjóflóðinu á Flateyri aðfaranótt 26. október 1995. Nokkrir voru grafnir á lífi upp úr flóðinu. Eignatjón var gríðarlegt.

Súðavík eftir flutning byggðarinnar lítið eitt innar með firðinum. Langeyri fremst á myndinni. Ljósm. © Mats Wibe Lund (10. september 1997).

Skráð af Menningar-Staður

Listamennirnir koma alls staðar að úr heiminum og hafa eytt síðustu átta dögum

í að kynnast mannlífinu og náttúrunni á Eyrarbakka.

Alþjóðlegt listavinnusetur á Eyrarbakka

Saga, alþjóðlegt listavinnusetur sem tímabundið dvelur á Eyrarbakka, verður með opnar vinnustofur á morgun þriðjudaginn 16. janúar 2018 klukkan fimm.

Listamennirnir sem koma alls staðar að úr heiminum hafa eytt síðustu átta dögum í að kynnast mannlífinu og náttúrunni á Eyrarbakka. Sjálfbærni og samfélagsbreytingar hafa verið í brennidepli í ár og hafa listamennirnir verið að vinna með unglingum í grunnskólanum á Eyrarbakka, eldri borgurum á Sólvöllum og öðrum íbúum bæjarins.

Meðal verka sem verða afhjúpuð eru videoverk, tónlist, veggmynd, leynistaða gjörningur og performance sunnan við girðinguna á Litla-Hrauni sem byrjar klukkan hálf sjö.

Listamenn vinnustofunnar taka á móti gestum og gangandi hjá Bakka Hosteli klukkan fimm og má þar finna upplýsingar um staðsetningar verkanna. Sum verkanna eru utandyra og er því gott að koma vel klæddur fyrir stutta göngutúra á milli staða. Frekari upplýsingar má finna á facebook síðu listasetursins Saga movement.

Hlekkur: https://www.facebook.com/WeAreTheSagaMovement

Skráð af Menningar-Staður
 

Guðmundur Ingi Kristjánsson (1907 - 2002).

Merkir Íslendingar - Guðmundur Ingi Kristjánsson

Guðmundur Ingi fæddist á Kirkjubóli í Bjarnardal í Önundarfirði 15. janúar 1907. Foreldrar hans voru Kristján Guðjón Guðmundsson, bóndi á Kirkjubóli, og k.h., Bessabe Halldórsdóttir.

Systir Kristjáns var Guðrún, amma Gests Ólafssonar skipulagsfræðings og langamma Þórunnar Valdimarsdóttur, rithöfundar og sagnfræðings. Kristján var sonur Guðmundar Pálssonar, bónda á Kirkjubóli, bróður Hákonar, langafa Sigurjóns Péturssonar heitins, sem var forseti borgarstjórnar.
 

Systir Bessabe var Friðrikka, amma Einars Odds Kristjánssonar alþm. f. 1942 - d. 2007.
 

Systkini Guðmundar Inga voru Ólafur, skólastjóri í Hafnarfirði, faðir Kristjáns Bersa skólameistara og afi Ólafs Harðarsonar stjórnmálafræðings, Jóhanna á Kirkjubóli, og Halldór, rithöfundur og alþm.
 

Eiginkona Guðmundar Inga var Þuríður Gísladóttir frá Mýrum í Dýrafirði og stjúpsonur hans Sigurleifur Ágústsson. Þuríður var fædd þann 6. júlí 1925 og hún lést  þann 30. október 2016.

Guðmundur Ingi ólst upp á Kirkjubóli, var þar heimilisfastur alla tíð og bóndi þar frá 1944. Hann stundaði nám við eldri deild Alþýðuskólans á Laugum og eldri deild Samvinnuskólans í Reykjavík. Guðmundur Ingi var kennari í Mosvallahreppi af og til um langt árabil og auk þess skólastjóri heimavistarskólans í Holti 1955-74.
 

Guðmundur Ingi sat í stjórn ungmennafélagsins Bifröst, Héraðssambands ungmennafélaga Vestfjarða, stjórn Kaupfélags Önfirðinga, Búnaðarfélags Mosvallahrepps, var formaður Búnaðarsambands Vestfjarða, oddviti Mosvallahrepps um langt árabil og sýslunefndarmaður, sat í skólanefnd hreppsins og Héraðsskólans á Núpi og var þrisvar í framboði til Alþingis fyrir Framsóknarflokkinn.
 

Ljóðabækur Guðmundar Inga eru:

Sólstafir 1938, 
Sólbráð 1945, 
Sóldögg 1958, 
Sólborgir 1963 
og Sólfar 1981. 

Síðan heildarljóðasafn Sóldagar 1993 og 2007 með viðauka.

Hann var sæmdur riddarakrossi 1984 og var heiðursborgari Mosvallahrepps og Ísafjarðarbæjar.
 

Guðmundur Ingi lést 30. ágúst 2002.

Morgunblaðið.

Kirkjuból í Bjarnardal í Önundarfirði. Ljósm.: BIB     Hjónin Þuríður Gísladóttir (1925 - 2016) og Guðmundur Ingi Kristjánsson (1907 - 2002). Ljósm.: Björn Pálsson.

Skráð af Menningar-Staður.

Hrútavina-ræðupúltið

Hannað og smíðað á Litla-Hrauni árið 2010.
 

. Skráð af Menningar-Staður